شاخص اعتماد مصرف کننده یا CCI چیست؟ | تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده بر بازارهای مالی و اقتصاد

شاخص اعتماد مصرف کننده (Consumer Confidence Index یا CCI) یکی از شاخص‌های اقتصادی است که در قالب چندین گزارش آماری، سطح خوشبینی یا بدبینی مصرف‌کنندگان نسبت به شرایط اقتصادی یک کشور و وضعیت مالی خود در آینده را اندازه‌گیری می‌کند. فرض بر این است که اگر مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی آتی، خوشبین باشند بیشتر مصرف خواهند و همین نکته منجر به تولید بیشتر و رشد اقتصادی بالاتر در کشور خواهد شد. در صورتی که دیدگاه مصرف‌کنندگان، منفی باشد تمایل به خرج کردن و مصرف در آنها کمتر شده و این نکته می‌تواند منجر به کاهش رشد اقتصادی (و یا در مواردی رکود) شود.

نکات کلیدی

• شاخص اعتماد مصرف کننده یا CCI، سطح خوشبینی مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت فعلی و آتی اقتصاد را نشان می‌دهد.
• خوشبینی مصرف‌کنندگان منجر به خرید بیشتر کالاها و خدمات توسط آنها می‌شود. این موضوع رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت.
• بدبینی مصرف‌کنندگان منجر به پس‌انداز بیشتر و کاهش مخارج مصرفی آنها می‌شود. این موضوع کاهش رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت.
• بازارهای مالی به خصوص فارکس، طلا و بورس متاثر از تغییرات شاخص CCI، واکنش نشان می‌دهند.
• طلا با شاخص اعتماد مصرف کننده همبستگی منفی دارد اما دلار رابطه مثبتی با این شاخص دارد.

شاخص اعتماد مصرف کننده در چه زمانی منتشر می‌شود؟

شاخص CCI آمریکا در آخرین سه شنبه هر ماه (ساعت ۱۰ صبح به وقت EST) منتشر می‌شود. شاخص اعتماد مصرف کننده همچون یک فشارسنج، وضعیت سلامت اقتصاد را بر اساس برداشت مصرف‌کنندگان از شرایط فعلی کسب و کار، شغل و انتظار آتی آنها در خصوص تجارت، اشتغال و درآمد در ۶ ماه آینده را نشان می‌دهد.

نحوه محاسبه شاخص اعتماد مصرف کننده چگونه است؟

به نقل از بانک مرکزی سنت لوئیس، در آمریکا دانشگاه میشیگان و هیئت کنفرانس (Conference Board) به صورت جداگانه نمونه‌ای تصادفی از مصرف‌کنندگان را انتخاب کرده و ۵ سوال در خصوص شرایط فعلی اقتصاد و انتظارات آنها از وضعیت آتی پرسیده می‌شود. علاوه بر این، از مصرف‌کنندگان درخواست می‌شود، وضعیت مالی شخصی خود را ارزیابی کنند. هر سازمان پس از انجام نظرسنجی، پاسخ‌ها را در یک عدد واحد جمع کرده و به آن «شاخص اعتماد مصرف کننده» می‌گوید. تغییرات در شاخص CCI به معنای تغییر در اعتماد کلی مصرف‌کنندگان است.

• دانشگاه میشیگان آمار نظرسنجی‌های خود را تحت شاخص جداگانه‌ای با نام شاخص احساسات مصرف کننده منتشر می‌کند.
• آماری که در سایت فارکس فکتوری برای شاخص CCI منتشر می‌شود برگرفته از آمار هیئت کنفرانس ایالات متحده هستند.

در نظرسنجی مربوط به شاخص اعتماد مصرف کننده، چه سوالاتی پرسیده می‌شود؟

برای محاسبه شاخص اعتماد مصرف کننده ۵ سوال مهم از مردم پرسیده می‌شود. ۲ مورد اول مربوط به شرایط اقتصادی فعلی و ۳ مورد بعدی مربوط به انتظارات آتی مصرف‌کنندگان است.

پاسخ به این سوالات با سه گزینه «مثبت»، «منفی» و «خنثی» ارزشگذاری شده، سپس با مقدار نسبی سال ۱۹۸۵ که به عنوان معیار ۱۰۰ در نظر گرفته شده، مقایسه می‌شود.

زیرمجموعه‌های شاخص اعتماد مصرف کننده چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده از دو شاخص وضعیت فعلی اقتصادی (Present Situation Index) و شاخص انتظارات مصرف کننده (Expectations Index) که اولی ۴۰٪ شاخص CCI و دومی ۶۰٪ این شاخص را به خود اختصاص می‌دهد، تشکیل شده است.

چطور شاخص اعتماد مصرف کننده یا CCI را تفسیر کنیم؟

برای تفسیر شاخص اعتماد مصرف کننده باید به مقدار عددی، روند تغییرات شاخص و زیرشاخه‌های آن توجه کنیم. در حالت کلی، اگر شاخص CCI بیشتر از ۱۰۰ باشد، مصرف‌کنندگان نسبت به اقتصاد خوشبین هستند، بدین معنی که انتظار بهبود اقتصادی یا حداقل ثبات آن را دارند. در این حالت، میزان مصرف افزایش می‌یابد. افزایش مخارج مصرف‌کنندگان یکی از عوامل موثر بر افزایش رشد اقتصادی است. در صورتی که شاخص CCI کمتر از ۱۰۰ باشد، مصرف‌کنندگان نسبت به اقتصاد بدبین هستند یا خوش‌بینی کمتری دارند. در نتیجه میزان مخارج خود را کاهش و پس‌انداز را افزایش می‌دهند. کاهش مخارج مصرف‌کنندگان می‌تواند منجر به کاهش سرعت رشد اقتصادی و یا حتی در مواقعی رکود نیز شود. 

برای تحلیل شاخص اعتماد مصرف کننده به نکات زیر نیز دقت کنید:

• به طور کلی، ارقام کمتر از ۷۵ ضعیف و ارقام بیشتر از ۱۲۵ قوی هستند.
• تنها تغییرات شاخص اعتماد مصرف کننده که به اندازه حداقل ۵ واحد باشند باید مورد توجه قرار گیرند.
• روند صعودی در شاخص CCI اغلب با افزایش مخارج خانوارها، بهبود شرایط اشتغال و رشد اقتصادی همراه است.
• روند نزولی در شاخص CCI ممکن است به دلیل تورم، بیکاری، بحران اقتصادی یا بی‌ثباتی سیاسی به وجود آمده باشد.

بررسی مثالی از شاخص اعتماد مصرف کننده

در این قسمت با بررسی آخرین آمار شاخص CCI در آمریکا، تغییرات این شاخص و نحوه تفسیر آن را آموزش می‌دهیم. به گزارش سایت هیئت کنفراس آمریکا، شاخص CCI در نوامبر ۲۰۲۴ به عدد ۱۱۱.۷ (۱۹۸۵=۱۰۰) افزایش یافت. این رقم ۲.۱ واحد نسبت به آمار ماه گذشته (۱۰۹.۶) افزایش داشته است.

• شاخص وضعیت فعلی اقتصاد (ارزیابی مصرف‌کنندگان از شرایط فعلی کسب و کار و تجارت) با ۴.۸ واحد افزایش به ۱۴۰.۹ رسیده است.
• شاخص انتظارات مصرف کننده (چشم‌انداز کوتاه‌مدت مصرف‌کنندگان برای درآمد، کسب و کار و شرایط بازار کار) با ۰.۴ واحد افزایش به ۹۲.۳ رسیده است. این رقم نسبت به آستانه ۸۰ که معمولا نشان‌دهنده رکود در آینده است، بسیار بالاتر است.

تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده در فارکس چیست؟

ارقام شاخص اعتماد مصرف کننده یا CCI، می‌توانند بر ارزش ارزها در بازار فارکس تاثیرگذار باشند. در حالت کلی، افزایش عدد CCI آمریکا با افزایش تولید و رشد اقتصادی همراه خواهد بود. این نکته می‌تواند منجر به تقویت ارز دلار در بازار فارکس شود.

از طرف دیگر، بانک‌های مرکزی برای تعیین سیاست‌های خود به آمار شاخص CCI نیز توجه می‌کنند. به عنوان مثال، اگر در آمریکا رقم شاخص CCI بالا رود به طوری که منجر به افزایش مصرف و رشد اقتصادی شود و احتمال تورم وجود داشته باشد، فدرال رزرو ممکن است نرخ بهره را افزایش دهد. افزایش نرخ بهره نیز منجر به افزایش ارزش ارز یک کشور در بازار جفت ارزهای خارجی می‌شود.

 البته از آنجایی که برای تحلیل بنیادی فارکس باید مجموعه‌ای از شاخص‌های اقتصاد کلان را در نظر گرفت، پیشنهاد می‌کنیم برای کسب سود از معاملات خود، از دوره اقتصاد کلان و فاندامنتال فارکس استفاده کنید. در این دوره کاربردی، تمام مباحث اقتصادی از جمله GDP، GNP، تورم، بیکاری، سیاستهای بانک مرکزی و ... و نحوه ارتباط و تحلیل آنها با زبانی ساده آموزش داده می‌شود. از آنجایی که اقتصاد کلان بر تمام بازارهای مالی تاثیرگذار است، مطالب این دوره برای سرمایه گذاری در بازارهای بورس، طلا، ملک و خودرو نیز کاربردی هستند.

تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده بر طلا چیست؟

با افزایش شاخص اعتماد مصرف کننده میزان خوشبینی مصرف‌کنندگان افزایش یافته و طبیعتا مخارج مصرفی آنها بیشتر می‌شود. انتظار می‌رود در چنین حالتی تقاضا برای خرید طلا کمتر شده و در نتیجه قیمت طلا کاهش پیدا کند. برعکس، با کاهش شاخص اعتماد مصرف کننده و افزایش بدبینی نسبت به وضعیت اقتصادی آتی، تمایل خانوارها به پس‌انداز و خرید دارایی‌های باارزشی همچون طلا بیشتر می‌شود. بنابراین انتظار می‌رود که قیمت طلا در این دوران افزایش یابد. با این حال، رابطه معکوس قیمت طلا و شاخص اعتماد مصرف کننده به طور ۱۰۰٪ برقرار نیست. در واقع ضریب همبستگی معکوس این دو تقریبا به اندازه 0.15- است. بنابراین برای پیش‌بینی قیمت طلا باید تاثیر سایر متغیرهای اقتصاد کلان را نیز در نظر گرفت.

تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده بر دلار چیست؟

عموما شاخص اعتماد مصرف کننده همبستگی مثبتی با قیمت دلار دارد، بدین معنی که افزایش شاخص CCI منجر به افزایش مخارج مصرفی و در نتیجه رشد اقتصادی شده و در نهایت منجر به تقویت ارزش دلار می‌شود. در طرف مقابل، کاهش شاخص CCI و نگرانی‌ها در مورد رشد اقتصادی و کاهش هزینه‌های مصرف کننده منجر به تضعیف ارزش دلار می‌شود. در نهایت، سیاست‌هایی که بانک مرکزی آمریکا برای کنترل تورم و بهبود رشد اقتصادی در پی می‌گیرد، حرف آخر را در خصوص ارزش دلار می‌زنند.

در این زمینه انتظارات بازار نیز نقشی اساسی ایفا می‌کنند. بدین معنی که اگر رقم واقعی شاخص اعتماد مصرف کننده بیشتر از رقم پیش‌بینی شده آن باشد، سیگنال مثبتی برای دلار در بازار فارکس ایجاد کرده و منجر به افزایش قیمت آن در برابر سایر ارزها می‌شود.

تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده بر بورس چیست؟

عموما رابطه مثبتی میان بازار سهام و شاخص اعتماد مصرف کننده وجود دارد. هنگامی که شاخص CCI بالاست و مصرف‌کنندگان خوشبینی بیشتری نسبت به وضعیت اقتصادی دارند، کالاها و خدمات بیشتری خریداری می‌کنند. همین نکته می‌تواند درآمد شرکت‌های بورسی و سود تقسیمی آنها (DPS) را افزایش دهد. همین نکته می‌تواند موجب رشد قیمت بازاری سهام نیز شود.

برعکس، هنگامی که شاخص CCI رقم‌های پایینی را نشان می‌دهد میزان خرید مصرف‌کنندگان کاهش پیدا کرده و در نتیجه درآمد و قیمت سهام شرکت‌های بورسی کاهش پیدا می‌کند.

کاربرد شاخص اعتماد مصرف کننده در سرمایه گذاری چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده با توجه به پیش‌بینی الگوهای مخارج مصرف‌کنندگان، یک شاخص پیشرو (Leading indicator) به حساب آمده و می‌تواند تصویری از پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) تا میزان اثربخشی سیاست‌های پولی در مبارزه با تورم و نرخ بیکاری را نشان دهد. این متغیرها، روندهای اقتصادی را پیش‌بینی می‌کنند و روندهای اقتصادی نیز سرنوشت قیمت در بازارهای مالی را تعیین می‌کنند.

کاربرد شاخص اعتماد مصرف کننده برای مصرف‌کنندگان چیست؟

مصرف‌کنندگان یا مردم عادی با مشاهده آمار مربوط به شاخص اعتماد مصرف کننده می‌توانند در خصوص نوع مخارج و پس‌انداز خود در آینده تصمیم‌‌گیری کنند. معمولا کاهش شاخص اعتماد مصرف‌کننده بیشترین تأثیر منفی را بر صنایع کالاهای بادوام، از جمله خودروسازی و لوازم الکترونیکی، می‌گذارد. چون مردم به جای خرید این محصولات، بیشتر به سمت کالاهای موجود در صنایع غیربادوام می‌روند. خرید کالاهای غیربادوام همچون مواد غذایی، پوشاک، شوینده‌ها و غیره را نمی‌توان به تعویق انداخت.

کاربرد شاخص اعتماد مصرف کننده برای سیاست گذاران چیست؟

سیاست گذاران با استفاده از خاصیت پیش‌بینی کننده شاخص اعتماد مصرف کننده در افزایش یا کاهش رشد اقتصادی، چرخه‌های تجاری را بررسی می‌کنند. علاوه بر این، آنها می‌توانند میزان اثربخشی سیاست‌های پولی و سایر اقداماتی که برای شروع رشد اقتصادی به کار می‌برند را با آمار شاخص CCI بسنجند.

کاربرد شاخص اعتماد مصرف کننده برای تولیدکنندگان چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده یا CCI، تاثیر مهمی بر سلامت مالی تولیدکنندگان و کسب و کارها دارد. دیدگاه بدبینانه مصرف‌کنندگان نسبت به اقتصاد باعث می‌شود تا پول کمتری خرج کنند. در این حالت، تولیدکنندگان، سرمایه گذاری در پروژه‌های جدید را به تعویق انداخته و تولید خود را کاهش می‌دهند. در طرف مقابل، دیدگاه خوشبینانه مصرف‌کنندگان نسبت به اقتصاد منجر به افزایش مخارج مصرفی آنها می‌شود. در این حالت، تولیدکنندگان ممکن است کارگران بیشتری استخدام کرده و تولید خود را کاهش دهند. در نتیجه می‌توان گفت:

• تولیدکنندگان با تحلیل شاخص اعتماد مصرف کننده می‌توانند بر اساس نگرش مصرف‌کنندگان، تصمیمات تجاری آگاهانه‌ای در میزان تولید و نحوه مدیریت کسب وکار خود اتخاذ کنند.

معرفی مهمترین شاخص‌های اعتماد مصرف کننده

سازمان‌های مختلفی در جهان، شاخص‌های اعتماد مصرف کننده مربوط به کشور خود یا سایر کشورها را اندازه‌گیری می‌کنند. دو مورد از مهمترین آنها عبارتند از:

1. شاخص احساسات مصرف کننده ایالات متحده یا ICS (the University of Michigan's Index of Consumer Sentiment)
2. شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI) هیئت کنفرانس ایالات متحده

شاخص احساسات مصرف کننده ایالات متحده یا ICS چیست؟

دانشگاه میشیگان، اولین مرجعی بود که در سال ۱۹۴۶ به اندازه‌گیری شاخص احساسات مصرف کننده پرداخت. در حال حاضر، گزارش دانشگاه میشیگان به صورت ماهیانه منتشر می‌شود. این شاخص از حداقل ۵۰۰ مصرف کننده، ۵۰ سوال اصلی در خصوص شرایط فعلی / مورد انتظار اقتصادی (شخصی و کلی) می‌پرسد که در نهایت، ۵ مورد اصلی برای محاسبه ICS استفاده می‌شوند.

شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI) هیئت کنفرانس ایالات متحده چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده هیئت کنفرانس (Conference Board Consumer Confidence Index) همان شاخص CCI‌ است. هیئت کنفرانس از سال ۱۹۶۷، نظرسنجی‌های خود را به منظور محاسبه شاخص اعتماد مصرف کننده آمریکا منتشر می‌کند. در نظرسنجی کنفرانس بورد، از ۵۰۰۰ مصرف‌کننده حدود ۵۰ سوال در رابطه با شرایط فعلی و آتی کسب و کار، شرایط فعلی و آتی شغلی و کل درآمد خانواده در ۶ ماه آینده را بررسی می‌کند.

شاخص اعتماد مصرف کننده در ایران

از پاییز سال ۱۴۰۰، مرکز پژوهش‌های مجلس اقدامات لازم برای نظرسنجی و محاسبه شاخص اعتماد مصرف کننده ایران را آغاز کرد. مبنای این محاسبه طرح ۵ پرسش اساسی در خصوص ۳ ماه گذشته و ۳ ماه آینده است. این پرسش‌ها عبارتند از:

• به نظر شما وضعیت کلی اقتصاد کشور نسبت به ۳ ماه گذشته چه تغییری کرده است؟
• به نظر شما تعداد افراد بیکار در کشور نسبت به ۳ ماه گذشته چه تغییری کرده است؟
• به نظر شما وضعیت کلی اقتصاد کشور در ۳ ماه آینده چه تغییری خواهد کرد؟
• به نظر شما تعداد افراد بیکار در ۳ ماه آینده چه تغییری خواهد کرد؟
• به نظر شما قدرت خرید خانواده شما در ۳ ماه آینده چه تغییری خواهد کرد؟

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در تابستان ۱۴۰۳ شاخص اعتماد مصرف کننده  ایران ۱۴۲.۴ واحد برآورد شده است. این رقم در مقایسه با شاخص CCI در فصل بهار (۱۱۴.۷) افزایش قابل توجهی یافته است.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی مفهوم شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI) که گاهی «شاخص اطمینان مصرف کننده» نیز نامیده می‌شود، پرداخته و دانستیم که افزایش شاخص CCI‌ نگرش خوش‌بینانه مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی در آینده را نشان می‌دهد. بنابراین مردم در زمان حال، بیشتر برای مصارف خود هزینه می‌کنند و موجب افزایش رشد اقتصادی در آینده می‌شوند. کاهش شاخص CCI نیز به معنای بدبینی مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت آتی، مصرف کمتر، پس‌انداز بیشتر و در نتیجه کاهش سرعت رشد اقتصادی یا احتمال ایجاد رکود است.

جهت آشنایی با سایر موضوعات اقتصادی مرتبط با سرمایه گذاری، از مقالات زیر استفاده کنید.

• شاخص فلاکت چیست؟ شاخص فلاکت در ایران
• شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI‌ چیست؟
• شاخص خرید مدیران (PMI) چیست؟
• سیاست های پولی | سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی
• تاثیرات افزایش نرخ بهره در اقتصاد و فارکس
• در شرایط رکود کجا سرمایه گذاری کنیم؟

سوالات متداول

۱- شاخص اعتماد مصرف کننده چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده یا Consumer Confidence Index گزارشی است که دیدگاه مصرف‌کنندگان و سطح خوش‌بینی آنها نسبت به وضعیت فعلی و آتی اقتصاد را می‌سنجد.

۲- تاثیر شاخص اعتماد مصرف کننده بر اقتصاد چیست؟

هرچه عدد شاخص CCI بیشتر باشد، بدین معنی است که مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی آتی خوشبین‌تر هستند. در نتیجه احتمال مصرف آنها بیشتر شده که در نهایت به تولید بیشتر و رشد اقتصادی بالاتر در کشور منتهی می‌شود. برعکس، ارقام پایین شاخص اعتماد مصرف کننده یا تغییرات نزولی آن به معنای مصرف کمتر و کاهش رشد اقتصادی خواهد بود.

۳- شاخص CB Consumer Confidence چیست؟

شاخص اعتماد مصرف کننده هیئت کنفرانس (Conference Board Consumer Confidence Index) همان شاخص CCI‌ است. از آنجایی که سازمان‌های مختلفی می‌توانند میزان CCI را اندازه‌گیری کنند به شاخص مرجعی که توسط کنفرانس بورد آمریکا ارائه می‌شود، CB CCI نیز گفته می‌شود.